OMGAAN MET KRITIEK
Geen mens is vrij van
kritiek. Ook de grootste mensen hebben kritiek gekregen.
Het lijkt weinig zin te
hebben te proberen zo volmaakt te
zijn, dat er niemand meer kritiek op je kan hebben.
Wanneer kritiek krijgen een
onvermijdelijk feit is, dat ieder mens overkomt, ongeacht hoe hij als mens is
en zich gedraagt, is het verstandiger te leren er zo goed mogelijk mee om te
gaan, dan te proberen eraan te ontkomen.
Hoe ga ik zelf om met
kritiek die ik heb op een ander ?.
Mensen hebben beelden van zichzelf en van elkaar.
Voor het vormen en in stand
houden van een eigen positief zelfbeeld voelen mensen zich afhankelijk van het
beeld dat anderen van hun hebben.
Vanuit deze afhankelijkheid
van bepaalde beelden, die anderen van je hebben, ontstaan veel spanningen en conflicten.
Door je bewust te worden van
deze mechanismen, kun je leren zelfstandiger te worden - en je minder afhankelijk te voelen van erkenning en
bevestiging door anderen.
Hoe ga ik zelf om met de
beelden, die ik van anderen heb ?
Oefening
Neem iemand in gedachten op
wie je kritiek hebt.
Maak jezelf bewust van het
negatieve beeld, dat je hebt gevormd van die ander.
Noteer nu drie negatieve
kanten van deze ander.
Doe dit zonder zelfcensuur.
Je hoeft je kritiek niet te
kunnen verantwoorden.
Schrijf gewoon op wat er
gevoelsmatig in je opkomt.
Hij/zij is
Hij/zij is
Hij/zij is
Oefen jezelf nu ook
positieve kanten van de ander te zien. Bedenk zonodig wat anderen - die
hem/haar anders kennen dan jij - in deze persoon zien of ervaren. Noteer ook
deze drie positieve kanten.
Hij/zij is
Hij/zij is
Hij/zij is
Elkaar als mens ontmoeten
houdt in:
- Aanvaarden van het feit,
dat de ander negatieve kanten heeft, waar jij mee in aanraking komt.
- Bewustzijn van het feit,
dat jij zelf ook negatieve kanten hebt, waar anderen mee in aanraking komen.
- Jezelf verantwoordelijk
stellen voor de moeite die jij als mens hebt met de negatieve kanten van de
ander, waarmee jij in aanraking komt.
- De negatieve kanten mogen
van de ander zijn, maar de moeite die jij ermee hebt is van jou !.
- Het juiste evenwicht vinden
tussen betrokkenheid en afstand ten aanzien van de negatieve kanten in de ander.
- Beseffen dat de ander -
ook al erkent hij dit niet op dit moment - uiteindelijk zelf meer last heeft
van zijn negatieve kanten dan jij. Hij loopt er voortdurend mee rond en
belemmert zichzelf ermee ten volle te leven, terwijl jij er alleen af en toe
mee in aanraking komt
Met andere woorden: Zie de
negatieve kanten van de ander meer als zijn probleem, dan als jouw probleem.
Jouw probleem is niet zozeer
dat de ander zo is, maar dat je het kennelijk moeilijk vindt om met deze kanten
van de ander om te gaan op een manier, die voor jou zelf goed aanvoelt.
Elkaar als mens ontmoeten
houdt verder in:
- Haal het 'moeten' uit
jullie relatie. Ga niet zo om met elkaar, dat jullie 'moeten' voldoen aan elkaars verwachtingen.
- Richt je energie niet op
het veranderen van de ander. Jij kunt voor de ander niet bepalen, hoe de ander
zou 'moeten' zijn.
- Maak de ander niet
verantwoordelijk voor hoe jij je voelt. Zeg dus niet: Jij maakt me kwaad. Jij
ergert me. Jij maakt me ziek. Jij maakt me ongelukkig.
- Besef dat er maar één
verantwoordelijk is voor jouw gevoelens. En dat ben jij.
Natuurlijk ben je geneigd op
bepaald gedrag van de ander op een bepaalde manier te reageren.
Als de ander tegen je
schreeuwt of voortdurend op je zit te vitten, dan roept dat gedrag bepaalde reactie
- gevoelens op. Toch ben jij in feite de baas in je eigen gevoels - huishouding.
Jij hebt de macht om te
bepalen of de ander je kwaad krijgt of niet.
Jij bent in staat je niet
ongelukkig te laten maken door de ander.
Ten eerste kun je pogingen
doen de ander te laten stoppen met het gedrag dat vervelende gevoelens bij jou
oproept, door open te bespreken welk gedrag van de ander welke gevoelens bij
jou oproept en waarom.
Als dit om enige reden niet
mogelijk is of niet lukt, ben je altijd nog in staat te kiezen hoe je op het
gedrag van de ander reageert.
Stoïcijnse uitgangspunten.
Van alles dat bestaat,
hebben wij sommige dingen in onze macht en andere dingen niet.
In onze macht hebben wij
onze meningen, onze gevoelens, ons streven, ons verlangen naar iets en onze
afkeer van iets.
Al deze dingen hebben wij
zelf in onze hand en daar zijn we verantwoordelijk voor.
Het lichaam hebben we niet in
onze macht.
Ook niet ons bezit of ons
aanzien of onze baan.
Kortom alles waar andere
krachten hun invloed op kunnen uitoefenen.
De dingen die wij werkelijk
in onze macht hebben, zijn de dingen die van nature
vrij zijn.
Het zijn de dingen, die niet
gehinderd of belemmerd kunnen worden door krachten van buitenaf.
Alles wat wij niet in onze
macht hebben, is in feite vreemd aan ons wezen.
Wij worden dan ook voor tal
van belemmeringen geplaatst, wanneer wij menen, dat wij de dingen die niet in
onze macht liggen - en die niet behoren tot onze vrije natuur -, toch moeten
proberen te beïnvloeden en onder onze controle moeten zien te krijgen.
Wanneer je denkt, dat iets
wat in de macht van een ander is, tot het gebied van je eigen macht behoort,
zult je veel hinder ondervinden.
Je zal klagen, in verwarring
worden gebracht, en je zal goden en mensen verwijten maken.
Maar als je werkelijk
beseft, dat alleen het jouwe van jouw is, en dat hetgeen van een ander is ook
werkelijk aan een ander toebehoort, dan zal niemand je ergens toe dwingen,
niemand zal je hinderen, wat de ander ook doet.
Je zal niemand verwijten
maken, je zal geen vijanden hebben, niemand zal je kunnen schaden, want je
ervaart niets van wat een ander doet - of je aandoet - als iets dat je in jouw
wezen kan schaden.
Juist door de bereidheid om
vanuit dit uitgangspunt te leven en te handelen, kun je gaan ontdekken wat tot je wezenlijke
natuur behoort en wat niet.
Wanneer je nu deze verheven
dingen nastreeft, bedenk dan wel, dat het niet mogelijk is dit doel met geringe
inspanning te bereiken.
Het zal nodig zijn sommige
dingen geheel en al los te laten.
Je zal niet van twee
walletjes kunnen blijven eten.
Als je naast het streven
naar het leven vanuit je wezenlijke natuur ook streeft naar erkenning en naar
rijkdom of macht over anderen, dan kan het gebeuren, dat je deze erkenning en
rijkdom niet zult verkrijgen, omdat je ook het eerste doel nastreeft.
En ongetwijfeld zult je op
deze wijze het eerste verheven doel, het enige dat absolute vrijheid en geluk
brengt, zeker niet bereiken.
Oefen jezelf daarom van het
begin af aan, om bij ieder onaangenaam gebeuren te zeggen: 'Het is slechts mijn
persoonlijke reactie, die de zaak als onaangenaam ervaart.
Het is geen absoluut feit,
dat de zaak in zichzelf onaangenaam is'.
Onderzoek vervolgens het
gebeuren en je persoonlijke reactie erop en neem het geheel waar vanuit de
eerste en belangrijkste maatstaf die je hebt: of het iets is wat behoort tot de
dingen, die volkomen in onze eigen macht liggen, of niet.
En als het iets is wat niet
in onze macht ligt, laat dan je innerlijke vanzelfsprekende antwoord op de
situatie zijn: 'Voor mij heeft het geen betekenis ! Het raakt de kern van mijn
wezen niet'.
Laat het inzicht in je groeien,
dat het niet de dingen zelf zijn, zoals ze zijn, die de mensen in verwarring
brengen, maar de meningen, die mensen zich vormen omtrent die dingen.
Laten wij daarom, wanneer
wij gehinderd, in verwarring gebracht, of gekwetst worden, nooit iets of iemand
anders de schuld geven, maar alleen onszelf, dat wil zeggen: onze eigen
meningen.
Het is het werk van een niet
ontwikkeld mens om anderen de schuld te geven, wanneer hij in feite zelf de
oorzaak van zijn eigen onheil is.
Zichzelf verwijten maken is
het werk van iemand wiens zelfopvoeding een aanvang heeft genomen.
Wie noch zichzelf, noch een
ander iets verwijt, diens ontwikkeling is voltooid.
Epictetus: 'Encheiridion'. Uitgeverij: De driehoek. Amsterdam.
Wanneer deze stoicijnse uitgangspunten je aanspreken, kun je gaan
ontdekken dat er een manier is van het omgaan met kritiek, die je
tegelijkertijd open doet staan voor het krijgen van kritiek, terwijl je tevens
innerlijk vrij blijft en in rust.
Vanuit een innerlijke
onkwetsbaarheid, stel je je kwetsbaar op.
Wat aangetast kan worden, is
niet je wezenlijke zelf.
Zolang je jezelf nog
aangetast voelt, betekent dit dat je nog de neiging hebt je te vereenzelvigen
met aspecten van je buitenkant, die je meent te zijn, en waarvan je meent
afhankelijk te zijn. Dit gaat heel ver.
Ten eerste moet men het
begrijpen.
Ten tweede moet men het
willen.
Ten derde moet men het
leren.
Ten vierde moet men erachter
komen, dat men het eigenlijk helemaal niet begrijpt. En tenslotte moet dan de
verwerkelijking ervan komen in concrete daden.
Daar heeft men op zijn minst
een heel leven voor nodig.
Maar iedere reis begint met
een enkele eerste stap. En iedere volgende stap ligt telkens vlak voor ons.
We kunnen beginnen met in te
zien, dat we altijd de vrijheid, het recht en de mogelijkheid hebben om zelf te
bepalen, hoe we op het gedrag en de kritiek van een ander reageren.
We kunnen beginnen in plaats
van de ander verantwoordelijk te stellen voor zijn gedrag, onszelf verantwoordelijk
te stellen voor de manier waarop wij omgaan met dat gedrag van de ander.
Dat betekent niet, dat we de
ander nooit iets zeggen. We kunnen het als onze verantwoordelijkheid ervaren om
uit te komen voor onze eigen visie. Iedere situatie is anders.
Het juiste handelen op het
juiste moment vraagt soms van ons, dat we iemand openlijk confronteren met de
gevolgen van zijn gedrag, soms het tegenovergestelde.
Geef me de moed en de kracht
om te veranderen - of anderen te helpen te veranderen - wat veranderd dient te
worden.
Geef me het geduld en het
vertrouwen om te aanvaarden en te dragen wat niet in mijn vermogen ligt om te
veranderen, of wat niet veranderd kan worden.
En geef me de wijsheid om
helder te zien wat van me gevraagd wordt: te veranderen of te aanvaarden, zodat
ik mijn krachten niet verspil aan het zinloos vechten tegen 'windmolens', of
zaken laat verergeren door niet uit te komen voor - en te handelen naar-wat mijn gevoel, mijn verstand en mijn geweten me
ingeven.
De ander kan het je moeilijk
maken.
Je kunt het jezelf moeilijk
maken.
Je kunt het de ander
moeilijk maken.
Een ander kan het anderen
moeilijk maken, en jij kunt daar moeite mee hebben.
Zie moeilijkheden niet als
problemen, die er eigenlijk niet hadden mogen zijn.
Zie moeilijkheden als
uitdagingen. Via de doorleefde moeilijkheid, groeit het bewustzijn.
Het voordeel van een
moeilijke, spanningsvolle relatie kan zijn, dat je er wakkerder door wordt en
er meer van leert over je eigen mens-zijn, dan via
oppervlakkige of kleurloze relaties, waarin alles zonder problemen zijn
gangetje gaat.
Waar moeilijkheden voorkomen
kunnen worden, is het alleen maar natuurlijk dat te doen.
Waar moeilijkheden zich
voordoen als een feit, gaat het erom ze op de meest positieve wijze te
gebruiken: als mogelijkheden tot bewustwording en rijping.
Sta ervoor open, dat
moeizame relaties niet zomaar op je weg komen. Misschien is er een
intelligentie werkzaam in wat ons van buitenaf lijkt te overkomen.
Er kan een weerstand in ons
zijn om dat te zien.
We kunnen zelf dingen
meemaken - of anderen ontmoeten die dingen meemaken - , waarvan het onmogelijk
lijkt om daarin een diepere zin te zien.
Sommige ervaringen lijken
onmogelijk omgezet te kunnen worden in iets positiefs. Maar maak niet te snel
een conclusie.
Denk ook niet te zeer door
over alle mogelijke rampen die anderen zijn overkomen.
Beperk je tot het overwegen
van de gebeurtenissen in je eigen leven.
Zijn deze om te zetten in
leerervaringen ?
Ben je in staat dat wat je
in eerste instantie hebt ervaren als iets negatiefs, als verwarrend, als pijnlijk,
als frustrerend, als angstwekkend, via je bewustzijn om te zetten in een
afgeronde ervaring, die voor jou persoonlijk toch een bepaalde zin heeft gehad
?
Er zijn voorbeelden van
mensen, die dat hebben gedaan. Er zijn mensen geweest, die de meest
afschuwelijke ervaringen hebben doorgemaakt en die er op basis van hun
geestkracht dwars doorheen zijn gegaan.
Stel je hebt moeite met
iemand. Je voelt kritiek op die persoon. Wat doe je nu met je kritiek ?
Denk eerst eens na over je
eigen gevoelens en gedachte beelden.
Waar komen ze uit voort ?
Welke behoeften of belangen zitten erachter ?
Wat is het precies dat je
zou willen bereiken ? Hoe groot is de kans, dat je dat ook werkelijk kunt
bereiken ?
Als je mogelijkheden ziet om
de ander of de situatie zo te veranderen, dat je daarmee ook afkomt van je
eigen kritiek, moet je het zeker niet nalaten dat te doen.
Maar het kan zijn, dat je
ontdekt, dat het onmogelijk is de ander of de situatie te veranderen. Wat dan ?
Stel je dan niet in op toch
vechten tegen de ander of de situatie, want dat zal jouw frustratie - en die
van de ander - alleen maar doen toenemen.
Stel je daarentegen in op
leren.
Ga ervan uit dat de ander en
de situatie niet zal veranderen.
Wat betekent dat voor jou ?
Wat kun jij doen om met deze situatie te leven.
Wat ligt in jouw macht om af
te komen van je onplezierige kritische gevoelens - zonder dat er in de
uiterlijke situatie iets verandert ?
Onderzoek dit op een
bewuste, intelligente manier. Hier is geen sprake van een doffe berusting. Je
blijft juist open, sensitief en kwetsbaar.' Maar je verspilt je energie niet
meer door met je hoofd tegen een muur te stoten.
Je doet dit vanuit inzicht,
als een eigen keuze. Niet omdat je je hiertoe
gedwongen voelt door de ander.
Als je op deze wijze tot een
nieuwe verhouding bent gekomen ten opzichte van je eigen kritiek - waarvoor je
jezelf verantwoordelijk hebt gemaakt -beschik je verder over een solide basis:
onafhankelijkheid.
Van daaruit heb je de
vrijheid, de ruimte en de intelligentie om zo op de ander in te werken, dat
deze toch van je leert - en verandert en groeit.
Misschien niet meteen en met
zichtbare resultaten. Maar jouw onafhankelijke, open en positief ingestelde
houding ten opzichte van de ander, zal ongetwijfeld doorwerken.
Je bent dan net als water,
dat op den duur de hardste rots overwint.
Het hoogste goed is als
water.
Water geeft leven aan de
tienduizend dingen en streeft niets na.
Het vloeit in plaatsen die
mensen afwijzen en zo lijkt het op Tao.
In je wonen: wees dicht bij
de natuur.
In je bezinning: ga diep in
het hart.
In je omgaan met anderen:
wees vriendelijk en aardig.
In je spreken: zeg de
waarheid.
In je leiding geven: wees
rechtvaardig.
In je zakendoen: wees
bekwaam.
In je handelen: let op het
juiste moment.
Geen strijd, geen blaam. Lao Tse: 'Tao
Te King'
Besef dat er tal van
oorzaken zijn, die hebben bijgedragen tot de vorming van de negatieve kanten in
de ander.
Wanneer je de achtergronden
en de ervaringen van de ander kent, krijg je meer begrip voor de ander. 'Alles
weten, is alles vergeven.'
Je gaat beseffen, dat de
ander voor een groot deel het product is van bepaalde, moeilijk te verwerken,
levensomstandigheden.
Dit geldt uiteraard ook voor
jezelf.
Je bent voor een deel het
product van je verleden en van de verledens van de voor jouw vorming
belangrijke personen.
Gebruik dit besef nooit ter
beschuldiging van de anderen, die je hebben 'gemaakt'. Gebruik het ook niet ter
zelfrechtvaardiging van je eigen negatieve kanten.
Gebruik het niet voor
zelfmedelijden, verbittering of wanhoop.
Je blijft onder alle
omstandigheden zelf verantwoordelijk - niet voor wat je is aangedaan - maar wel
voor wat jij doet met wat je is aangedaan.
Kennis is macht en
zelfkennis geeft je de macht om het verleden los te laten.
Gebruik je inzicht in de werking
van het verleden om vanuit een zekere mildheid en objectieve neutraliteit naar
de negatieve kanten van een ander te kijken.
De ander IS niet negatief, fout, of slecht.
Hij /zij heeft een door jou
als zodanig ervaren negatieve kant.
Wie of wat de ander in wezen
- of als totaliteit - IS, weet je
niet.
Je ziet altijd maar een deel
van de ander.
En het feit dat juist jij
met juist deze kant van de ander in aanraking komt, zegt ook iets over jou.
De negatieve kant van de
ander is zijn persoonlijke levens-opgave om aan te
werken.
Zolang hij dat niet doet,
heeft hij zelf de meeste last van zijn negatieve kant - ook al verdringt hij
dit uit zijn bewustzijn.
Zijn negatieve kant
verhindert hem volledig zichzelf te zijn. En zolang een mens niet volledig
zichzelf is, schept hij zichzelf allerlei moeilijkheden. Deze moeilijkheden
hebben een zin. Ze zijn geen straf, maar een leermogelijkheid.
Zodra ze als zodanig worden
opgevat doen ze zo snel mogelijk hun werk en ze helpen iemand dwars door de
ervaring zijn werkelijke Zelf te ontdekken.
Wanneer jij sterk reageert
op de negatieve kant van de ander, zegt dat over het algemeen minstens evenveel
over jou als over de ander.
Maak jezelf verantwoordelijk
voor je eigen reactie op de ander.
Als je de ander wilt
veranderen, onderzoek dan eerst je eigen reactie op de ander. Maak jezelf eerst
vrij. Als je de ander dan nog altijd wilt veranderen - zonder eigenbelang - ga
dan je gang.
De kunst is de ander te
stimuleren te veranderen en hem tegelijkertijd volstrekt vrij te laten. Je kunt
dat alleen wanneer je zelf vrij bent. Je bent alleen vrij wanneer het voor jou
persoonlijk volstrekt niet uitmaakt of de ander verandert of niet.
Je hebt als mens de
mogelijkheid om de negatieve kant van de ander te versterken door zelf negatief
te reageren op deze negatieve kant.
Je doet dan mee in zijn
'spel'. Jullie raken gevangen in een vicieuze cirkel.
Je hebt ook de mogelijkheid
neutraal te reageren. Je reageert dan niet zozeer op het gedrag van de ander,
maar je blijft jezelf.
Je neemt in jezelf dan waar,
dat er de neiging is om negatief op de ander te reageren. Maar je 'ontmaskert'
deze neiging als een reactie, die de ander bij je oproept. Waar kies je zelf
voor ? Wil je zo reageren ? Vanuit zelfwaarneming is er een grotere ruimte om
zelf te blijven bepalen, hoe je met de ander om wilt gaan.
Wanneer het moeilijk is - en
ieder van ons kent dit soort moeilijke relaties ben je vanuit deze innerlijke
ruimte nog altijd in staat, deze relatie als een opgave/uitdaging voor jezelf
te zien om te leren en te groeien.
Je weet van tevoren niet wat
het leven van je vraagt om via deze situatie te leren. Misschien is het
verdraagzaamheid, misschien is het onafhankelijkheid, misschien eerlijkheid.
Vaak is het achteraf pas duidelijk wat je hebt geleerd. Dan is de moeilijkheid
voorbij. Zolang het moeilijk is, is er kennelijk nog iets te leren.
Vanuit dit uitgangspunt is
het mogelijk iedere wrok tegen de ander of tegen het leven en je persoonlijke
levensomstandigheden los te laten. Er is geen plaats voor zelfmedelijden of
wanhoop. Die worden geboren uit meningen en conclusies.
Wanneer iemand een en al
aandacht is om te leren van iedere situatie die zich voordoet, blijven alleen
de feiten over.
Bron: onbekend